به بهانه پخش برنامه تلویزیونی «دورهمی» درباره شرکتهای هرمی
بازنشر از روزنامه مردم سالاری *
هشت سال پیش و قبل از اینکه آئین نامه فعالیت شرکتهای بازاریابی در سال ۸۸ توسط وزارت بازرگانی آن زمان تدوین و اجرایی شود، اولین مقالات تحقیقی ام درباره چیستی و چگونگی بازاریابی شبکه ای و لزوم توجه صحیح و اصولی به این شیوه فروش را در یک روزنامه مردم سالاری منتشر کردم. مهمترین هدف ما و دوستان همفکرمان از همان زمان این بود «تا زمانی که نگاه درست و همه جانبه به این شیوه کار و قانونی شفاف درباره چگونگی فعالیت شرکتهای بازاریابی شبکه ای در ایران وجود نداشته باشد، همه روزه شاهد به وجود آمدن شرکتهای هرمی کلاهبردار و گمراه و متضرر شدن افراد خواهان موفقیت و ثروت خواهیم بود.»
خوشبختانه – و البته بعد از سالها کلاهبرداری و تشکیل پرونده های زیادی در دادگاهها در خصوص ضررهای میلیونی افراد – سرانجام در سال ۸۸ بازاریابی شبکه ای یک متولی دولتی و آئین نامه اجرایی پیدا کرد و از سال ۹۰ تا کنون بیشتر از ۲۰ شرکت بازاریابی شبکه ای، مجوز فعالیت گرفته اند و به صورت قانونی در حال کار هستند.
اما یکی از دغدغه های اصلی افراد آشنا و فعال در این سیستم بازاریابی و فروش، از همان سالهای قبل از قانونی شدن تا به کنون باقی ست و آن انتشار اخبار و مطالب غیرتخصصی و نادرست درباره این شیوه کار توسط رسانه ها و افراد مختلف از تلویزیون و مطبوعات گرفته تا کارشناسان اقتصادی و اجتماعی و حقوقی است که بدون اطلاع از اصول و اساس این کار، متاسفانه با اظهارنظرهای نادرست، فضا را دائماً مبهم تر کرده و حرکت ارزشمند متولیان این کار در دولت را خدشه دار و نگرانی خانواده‌ها و مردم را بیشتر می کنند.
واقعیت این است که هنوز بخش عمده – و حتی اکثریت قریب به اتفاق – رسانه ها و حتی دانشگاهیان و کارشناسان اقتصاد و کسب و کار در ایران، هیچگونه اطلاع دقیق و صحیحی از بازاریابی شبکه ای و فروش مستقیم ندارند و هنوز همان حرفهای ده سال پیش که درباره شرکتهای هرمی – از جمله گلدکوئست – گفته می شد و در سطح جامعه هم مشکلات بسیار زیادی را ایجاد کرده بود را تکرار می کنند.
از جمله این اظهارنظرها، موضوع نمایش برنامه «دورهمی» جمعه شب بود که از شبکه نسیم پخش شد و نویسندگان و تهیه کنندگان این برنامه، بدون کوچکترین اطلاعی از وضعیت این کار و قوانین سخت گیرانه وزارت صنعت، معدن و تجارت و مرکز اصناف که تلاش می کنند خطای فاحشی در شیوه کار شرکتهای بازاریابی شبکه ای اتفاق نیفتد، متنی را برای نمایش آماده کرده بودند که هیچ ربط و شباهتی به وضعیت بازاریابی شبکه ای حال حاضر در ایران ندارد و حرفهای ده سال پیش و شیوه کار در شرکتهای هرمی – به خصوص گلدکوئست – بوده است. و همین طور اخبار و مطالبی که گهگاه در برخی روزنامه ها و بعضی از برنامه های تلویزیونی درباره بازاریابی شبکه ای منتشر و پخش می شود که اطلاعات غلطی به مخاطبانشان می دهند و جالب اینکه حتی به خودشان زحمت نمی دهند یک جستجوی ساده در اینترنت و مراکز ذیصلاح انجام بدهند و حداقل از وضعیت موجود این کار در ایران باخبر شوند.
به اختصار و جهت اطلاع این دسته از دوستان و همکاران رسانه ای عرض می کنم که بازاریابی شبکه ای ۷ سال است صاحب آئین نامه اجرایی شده و مجوزهای لازم برای فعالیت بیش از ۲۰ شرکت در ۵ سال گذشته توسط مرکز اصناف وزارت صنعت، معدن و تجارت صادر و به دلیل وجود شبهات زیادی که در این نوع فعالیت سالم و عملکرد ناسالم شرکتهای هرمی وجود دارد، به شدت زیر نظر هستند و هرگونه تخلفی از قوانین، بررسی و حتی مواردی از مجوزها به دلیل تخلفات باطل شده است.
این یادداشت فقط اشاره و تلنگری به دوستان رسانه ای – و همین طور کارشناسان اقتصادی و اساتید دانشگاه – هست که لطفاً بدون کسب اطلاع دقیق از این موضوع، همان حرفهای همیشگی و تکراری درباره شرکتهای هرمی و کلاهبردار گذشته را به شرکتهای بازاریابی شبکه ای موجود نسبت ندهند. صنعت بازاریابی شبکه ای بعد از ۵ سال در ایران مراحل رشد و بلوغ خود را طی می کند و با یک برآورد تخمینی حداقلی، ماهیانه نزدیک به ۱۰۰ میلیارد تومان کالا توسط این شرکتها فروخته می شود.
حرف زدن و اظهارنظر غیرحرفه ای و نادرست درباره بازاریابی شبکه ای، نه تنها به وضعیت آن کمک نمی کند، بلکه فضای جامعه را مبهم تر از گذشته و ذهن افراد را مخدوش و زمینه را برای فعالیتهای ناسالم گسترش می دهد. بازاریابی شبکه ای مزایا و مشخصات ویژه ای دارد که اکنون و پس از بزرگ شدن قابل توجه این صنعت در ایران (فروش حداقل ۱۲۰۰ میلیارد تومانی در سال) لازم است همه کسانی که می خواهند راجع به آن اظهارنظر نمایند – چه انتقادی و چه حمایتی – با علم و آگاهی نسبت به آن چنین اقدامی کنند. بدون شک هم حمایتهای کورکورانه و هم انتقادات از سر ناآگاهی و غرض ورزی، جلوی رشد و توسعه اصولی، سالم و اثربخش بازاریابی شبکه ای را خواهد گرفت و اگرچه هنوز خطاها و اشکالات زیادی در عملکرد، استراتژیها و برنامه‌های این شرکتها و همین طور در قوانین آن وجود دارد – از جمله انتقادات جدی که نگارنده و سایر دوستان محقق و کارشناس در این زمینه دارند – اما حرفهای سطحی افراد ناآگاه به مراتب اثرات تخریبی بیشتری به وجود خواهد آورد.
* این مقاله در روزنامه مردم سالاری روز دوشنبه ۲۷ دیماه ۹۵ چاپ شده است.
به نظر بنده که با تمام صحبت ها ایراد هایی وجود داره،فروش فلان مقدار کالایی که ممکن است در اولویت خریدار نباشد،تصمیم اقتصادی غلط و در نتیجه ،در طول زمان خود مخرب است. کسی کالایی رو می خرد که ممکن است نیازی به آن نداشته باشد.بازاریابی شبکه از سطح اجتماعی متوسط به پایین مانند سم است. مردمی که به نان شب محتاج هستند و عقب افتادگی اجاره خانه دارند،کالا خریداری کنند که فلان عدد در فروش شرکتی ثبت شود و آن را توجیه کند.
به نظر بنده حرف های شما کاملا جهت دهنده به افکار هست و نحوه ی صحبتتون ذهن خواننده رو مجبور میکنه که نظرش رو از حالت انتقادی برگردونه به نظر بنده خود شما هستید که باید اطلاعاتتون رو بالا ببرید و نحوه ی صحبت کردنتون رو هم ارتقا بدید و نظرتون رو بدون توهین به مخالفان نظر خودتون بیان کنید